ทารกแรกเกิดกับการขับถ่าย – ถ่ายบ่อยแค่ไหนถือว่าปกติ

การเลี้ยงเด็กวัยแรกเกิดถือว่าเป็นสิ่งใหม่สำหรับครอบครัวที่เพิ่งมีลูกคนแรกค่ะ คุณพ่อคุณแม่ต้องเผชิญปัญหาต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น การนอนสะดุ้งผวาของลูก การสะอึก รวมไปถึงการขับถ่าย คุณแม่หลาย ๆ คนที่ให้นมแม่หรือนมผงแก่ทารก อาจจะรู้ว่าในแต่ละวันทารกตัวน้อยของคุณแม่รับประทานนมในปริมาณเท่าไหร่ และบ่อยแค่ไหน แต่เคยสังเกตไหมคะว่า ในแต่ละวันทารกน้อยถ่ายอุจจาระบ่อยแค่ไหน? เพราะอะไรถึงต้องใส่ใจในเรื่องการถ่ายอุจจาระของทารก นั่นเป็นเพราะว่าการถ่ายอุจจาระของทารกสามารถบ่งบอกได้ถึงปัจจัยหลาย ๆ ประการ อาทิเช่น ทารกกินนมเพียงพอหรือไม่ สุขภาพร่างกายมีปัญหาอะไรมั้ย หรือความผิดปกติต่าง ๆ ที่สามารถสังเกตได้จากการขับถ่ายอุจจาระของทารกน้อยนั่นเองค่ะ มันอาจจะไม่ได้เป็นเรื่องสนุกซักเท่าไหร่ แต่เชื่อเถอะคะว่า การตรวจสอบอุจจาระในผ้าอ้อมของทารกแต่ละครั้งนั้น เป็นวิธีที่ดีที่สุดวิธีหนึ่งในการตรวจสุขภาพลูกน้อย ⁽¹⁾

การเคลื่อนไหวของลำไส้ หรือ การขับถ่ายโดยเฉพาะอุจจาระ หรือภาษาอังกฤษทางการแพทย์ก็ คือ “Bowel Movement” ของทารกนั้นจะมีการเปลี่ยนแปลงทั้งสีและความสม่ำเสมอในการถ่าย แม้ในช่วงสองถึงสามวันแรกหลังคลอด สิ่งสำคัญคือต้องติดตามการเคลื่อนไหวของลำไส้ของทารก หรือการถ่ายอุจจาระอย่างสม่ำเสมอ และสิ่งที่ควรคำนึงถึง ได้แก่ ⁽²⁾

1. สีของอุจจาระ

การขับถ่ายอุจจาระครั้งแรกของทารกแรกเกิดนั้น มักจะเป็นสีดำหรือสีเขียวเข้มและมีลักษณะที่เหนียว หรือเราเรียกว่า “Meconium” หลังจากนั้นไม่กี่วัน อุจจาระก็จะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองเขียว อุจจาระของทารกที่กินนมแม่จะมีลักษณะเป็นสีเหลืองมัสตาร์ด มีอนุภาคคล้ายกับเมล็ดพืช และจะไม่มีกลิ่น แต่สำหรับทารกที่กินนมผงมักจะมีอุจจาระที่มีสีแทนหรือออกน้ำตาลเข้มและมีกลิ่นหอมกว่า แต่ก็อาจจะมีนมผงสำหรับทารกบางสูตรที่สามารถทำให้ลูกน้อยของคุณแม่มีอุจจาระสีเขียวเข้มได้ หากคุณแม่เปลี่ยนจากการให้นมแม่เป็นการให้นมผงแทน จะพบว่าอุจจาระของลูกน้อยคุณแม่จะมีสีที่เข้มขึ้นและเหมือนแป้ง⁽¹⁾

2. ลักษณะของอุจจาระ

จนกว่าทารกน้อยจะเริ่มรับประทานอาหารเสริม คุณแม่จึงจำเป็นต้องหมั่นสังเกตว่าทารกมีการขับถ่ายอย่างสม่ำเสมอหรือไม่ บางครั้ง และลักษณะของอุจจาระของทารกมีลักษณะอย่างไร ซึ่งอุจจาระของทารกจะอยู่ในระดับที่นุ่มมาก ๆ จนไปถึงลักษณะที่แน่นขึ้นมาหน่อยแต่ไม่มาก และบางครั้งอาจมีลักษณะเหลว หากทารกกินนมผง มักจะมีอุจจาระที่มีสีน้ำตาลเข้มหรือสีเหลือง แต่มีความแน่นกว่าทารกที่กินนมแม่ ไม่ว่าลูกน้อยของคุณจะกินนมแม่หรือนมผง หากอุจจาระมีลักษณะแหละหรือแห้งมาก นั่นอาจเป็นสัญญาณของการขาดน้ำค่ะ

3. ความถี่ ลูกควรอึบ่อยแค่ไหน

คุณแม่อาจจะแปลกใจกับจำนวนผ้าอ้อมเด็กแรกเกิดที่ต้องใช้ทุกวัน ทารกแรกเกิดหลายคนมีการขับถ่ายอุจจาระอย่างน้อย 1 หรือ 2 ครั้งต่อวัน ในช่วงปลายสัปดาห์แรก ทารกน้อยอาจจะถ่ายอุจจาระได้มากถึง 5 – 10 ครั้งต่อวัน ทารกอาจจะถ่ายเหลวหลังกินนมแต่ละครั้งซึ่งเป็นเรื่องปกติ และการถ่ายอุจจาระของลูกจะลดลงเมื่อโตเต็มที่ในช่วงเดือนแรก ซึ่งทารกอายุ 3 – 4 สัปดาห์ อาจจะไม่ได้มีการขับถ่ายทุกวัน โดยปกติจะไม่เป็นปัญหาตราบใดที่ลูกน้อยของคุณอุจจาระไม่แข็ง ยังรู้สึกสบายตัว เติบโตและแข็งแรงดี⁽³⁾

เมื่อลูกน้อยเติบโต การถ่ายอุจจาระจะเปลี่ยนไปอย่างไร?

เมื่อทารกเริ่มเติบโตขึ้นและมีการเริ่มรับประทานอาหารเสริม คุณแม่จะสังเกตเห็นถึงการเปลี่ยนแปลงของอุจจาระของทารกอย่างเห็นได้ชัด แน่นอนว่าตอนที่ทารกได้กินแค่นมแม่หรือนมผงนั้น อุจจาระของพวกเขาอาจจะมีลักษณะนุ่ม ๆ จนไปถึงลักษณะที่แน่นขึ้นมาหน่อย และมีลักษณะเหลว แต่เมื่อคุณแม่เริ่มให้อาหารเสริมกับพวกเขา จะเห็นได้ได้ค่ะว่าอุจจาระของพวกเขาจะมีลักษณะที่แน่นขึ้นและอาจมีกลิ่นแรงด้วยค่ะ แน่นอนค่ะว่าคุณแม่เปิดผ้าอ้อมมาปุ๊บ อาจจะเห็นเป็นชิ้นส่วนของอาหารในอุจจาระของพวกเขาได้ นอกจากนี้ยังมีสีของอุจจาระที่เปลี่ยนไป และอาจสร้างความกังวลใจให้คุณแม่ แต่การเปลี่ยนสีของอุจจาระส่วนใหญ่เกิดจากสีจากอาหารหรือสารปรุงแต่งในอาหารที่พวกเขารับประทานเข้าไปเพียงเท่านั้นค่ะ ไม่ใช่ปัญหาร้ายแรง เมื่อคุณสังเกตเห็นการเปลี่ยนสีของอุจจาระลูก ก็จะนึกได้ว่าลูกรับประทานอะไรเข้าไปบ้าง อุจจาระถึงมีสีเช่นนั้น ตัวอย่างเช่น

• สีน้ำตาล สีแทน สีเหลือง และ สีเขียว ล้วนเป็นสีปกติสำหรับอุจจาระของทารก อุจจาระสีเขียวที่เกิดขึ้น อาจมาจากผักสีเขียวนั่นเองค่ะ
• สีดำหรือสีแดงอาจจะหมายถึงเลือดออกในลำไส้ ซึ่งสร้างความกังวลใจให้แม่ไม่น้อย แต่สีแดงนั้นอาจจะเกิดจากหัวบีทรูท หรือน้ำมะเขือเทศ หรือแก้วมังกรสีแดงก็ได้ค่ะ
• สีขาว อาจจะหมายถึงปัญหาเกี่ยวกับตับ แต่อาจจะเกิดขึ้นจากยาหรืออาหารที่ทำจากนมเท่านั้นค่ะ

อุจจาระของลูกแบบไหนเรียกว่าผิดปกติ⁽³⁾

ผ้าอ้อมลูกที่มีอุจจาระอยู่ จะเป็นสิ่งที่บอกถึงสุขภาพลูกน้อยได้ค่ะ เนื่องจากอุจจาระของทารกมีการเปลี่ยนแปลงมากขึ้นเมื่อลูกเติบโต ซึ่งอาจเป็นเรื่องยากที่จะทราบว่าลูกน้อยของคุณแม่อาจมีปัญหาอื่น ๆ หรือไม่ โดยทั่วไป:

• อุจจาระแข็งหรือแห้งอาจหมายความว่าลูกน้อยของคุณอาจจะได้รับของเหลวหรือน้ำไม่เพียงพอ หรือลูกน้อยอาจจะสูญเสียน้ำในร่างกายมากกว่าปกติเนื่องจากเป็นไข้หรือเจ็บป่วยอื่น ๆ
• การเพิ่มขึ้นของจำนวนการขับถ่ายอุจจาระและถ่ายเหลวอาจเป็นสัญญาณของอาการท้องร่วง
• อาการท้องร่วงอย่างรุนแรงนั้น อาจเป็นสัญญาณของการติดเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรีย อาหารท้องร่วงมันเกิดจากเชื้อไวรัส อาการท้องร่วงอาจทำให้สูญเสียน้ำมากขึ้นด้วย
• อาการท้องผูกทารกที่รับประทานอาหารเสริมอาจจะทำให้เกิดการท้องผูกได้ โดยเฉพาะถ้ากินอาหารเสริมมากจนเกินไป เช่น ธัญพืชซีเรียล หรือนมวัว ก่อนที่กระเพาะจะสามารถทำงานได้ดีขึ้นทำให้องค์การอาหารและยาของประเทศสหรัฐอเมริกา ออกมาแนะนำเลยว่าไม่แนะนำให้ดื่มนมวัวสำหรับทารกที่มีอายุต่ำกว่า 12 เดือน ⁽²⁾

เรื่องอึอึของลูก เมื่อไหร่ที่ควรพาลูกไปหาหมอทันที ⁽³⁾

เมื่อการขับถ่ายอุจจาระที่คุณแม่สังเกตเห็นแล้วว่ามีความผิดปกติ ก็อย่านิ่งดูดายโทรหาแพทย์ของลูกหรือขอความช่วยเหลือทางการแพทย์ อย่างรวดเร็ว หาก:

1. ทารกน้อยมีอาการใหม่ ๆ ร่วมด้วย เช่น อาเจียน
2. อุจจาระของทารก มีลักษณะที่:

• • สีแดงเข้มหรือมีเลือดออกมาก
  • สีดำมากกว่าปกติ (หากทารกน้อยผ่านช่วง meconium มาแล้ว)
  • สีขาวหรือสีเทา

3. ทารกมีการขับถ่ายอุจจาระที่บ่อยเกินกว่าปกติ
4. อุจจาระของทารกมีมูกหรือน้ำในปริมาณมาก
5. อุจจาระของทารกแข็งหรือมีการเบ่งอุจจาระ

นอกจากนี้ เนื่องจากปกติแล้วอุจจาระของทารกจะนิ่มและเหลวเล็กน้อย จึงไม่ใช่เรื่องง่ายที่จะบอกว่าเมื่อไหร่ทารกจะมีอาการท้องเสียเล็กน้อย สัญญาณหลัก คือ จำนวนการถ่ายอุจจาระที่เพิ่มขึ้นอย่างกะทันหันและอุจจาระเป็นน้ำ อาการท้องเสียอาจเป็นสัญญาณของการติดเชื้อในลำไส้หรืออาจเกิดจากการที่คุณแม่ลองเปลี่ยนอาหารหรือนมสูตรอื่นให้กับทารก หากทารกที่กินนมแม่มีอาการท้องร่วง อาจเกิดจากการเปลี่ยนอาหารของคุณแม่ได้ค่ะ ความกังวลหลักเกี่ยวกับอาการท้องร่วงคือเป็นไปได้มากเลยค่ะที่ทารกอาจเกิดภาวะขาดน้ำได้

หากลูกมีไข้และทารกของคุณแม่อายุน้อยกว่า 2 เดือน คุณแม่ควรติดต่อคุณหมอทันทีนะคะ หากทารกอายุเกิน 2 เดือนและมีไข้นานกว่าหนึ่งวัน ให้คุณแม่ตรวจปัสสาวะและอุณหภูมิทางทวารหนักของทารกและปรึกษาคุณหมอเพื่อตรวจสอบให้แน่ใจว่าทารกยังคงกินนมได้ แต่หากทารกทีอายุเพียง 3 – 6 สัปดาห์ ทารกที่กินนมแม่บางคนอาจจะมีการขับถ่ายเพียงสัปดาห์ละครั้งซึ่งเป็นเรื่องปกติเพราะน้ำนมแม่ปล่อยของเสียออกมาน้อยมากที่จะผ่านลงสู่ระบบย่อยอาหารของทารก แต่ทารกที่กินนมผงนั้น จะมีการขับถ่ายอย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง หากทารกที่กินนมผง มีการขับถ่ายที่น้อยกว่านี้ อาจจะมีปัญหาเนื่องจากอุจจาระแข็งเป็นสาเหตุของอาการท้องผูกได้ ซึ่งคุณแม่ก็ควรปรึกษาคุณหมอว่าควรมีการเปลี่ยนแปลงหรือแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับการขับถ่ายของทารกไปในทิศทางไหนค่ะ ⁽²⁾

เป็นไงกันบ้างคะ สำหรับเกร็ดความรู้เล็ก ๆ น้อย ๆ ที่นำมาฝากคุณแม่มือใหม่ที่กำลังรู้สึกกังวลใจว่า เอ๊ะ! ลูกน้อยของเรามีความปกติดีใช่หรือมั้ย การเช็คอุจจาระลูกน้อยก็ช่วยให้คุณแม่สามารถรับรู้ถึงการเปลี่ยนแปลงและสิ่งปิดปกติได้ไม่มากก็น้อย เห็นมั้ยล่ะคะว่าอุจจาระลูกมีดีกว่าที่คิดจริง ๆ !! อย่าลืมหมั่นสังเกตผ้าอ้อมของลูกอย่างสม่ำเสมอนะคะคุณแม่ เพื่อสุขภาพที่ดีของเจ้าตัวน้อยนั่นเองค่ะ

Resources :

(1). Poos and wees

(2). What are some of the basics of infant health?

(3). Bowel Movements in Babies